Ljubiša Levajac (1933.), legenda nemačkih gastarbajtera u svom domu u Čačku ima Muzej srpske dijaspore Nemačke. Levajac već mesecima pokušava da svoju arhivu život a i rad Srba u Nemačkoj daruje opštini Čačak, odnosno Muzeju grada Čačka, ali na to ne nailazi na razumevanje i odobravanje.
Školovao se u rodnom gradu, u kome je zavšio osnovnu i srednju školu sa vrlo dobrim uspehom. Radio je u porodičnom domaćinstvu, pomagao roditeljima u kućnim poslovima i na njivi. Upisao je studije ekonomije 1952. godine na BU i kao uzoran omladinac učestvovao je na radnima akcijama ORA „Novi Beograd“, ORA „Bratstvo i jedinstvo“.
Kao rukovodilac jugoslovenskih sportskih organizacija učestvovao je na prvoj Univerzijadi u Torinu 1959. godine. Kako je počeo da se interesuje za putovanja u inostranstvo i dolazak stranih turista u Jugoslaviju, počeo je da sarađuje sa nemačkom agencijom „Fahr mit“ („Putujte sa nama“).
Levajac postao još 1965. godine prvi srpski gastarbajter i službenik nemačke državne uprave. Bilo je to vreme kada su naši radnici počeli da pristižu iz Jugoslavije na privremeni rad u Nemačku.
„Odlazak na rad u inostranstvi bio je državni projekat Jugoslavije koji se isplatio i narodu i državi. Mi smo gradili Evropu i Srbiju. Od 1970. godine radio sam kao direktor predstavništva Turističke organizacije „Jugoturs“ za Nemačku, Austriju i Švajcarsku i do penzije 2003″, priča Ljubiša Levajac.
Prvo je postao član FK „Progres“ u Frankfurtu, a potom JKUD „Oro“, Jugoslovenskog centra i vodeća ličnost (1978) Zajednice udruženja jugoslovenskih građana u Frankfurtu.
„Učestvovao sam u organizanju najveće jugoslovenske priredbe 1981. godine – proslave Dana mladosti na gradskom Vald stadionu u Frankfurtu sa 3000 izvođača i pred 40.000 posetilaca. Proslava je okončana fudbalskom utakmicom između beogradske „Crvene zvezde“ i zagrebačkog „Dinama““, priča Levajac.
Vratio se na porodično imanje u predgrađu Kalinovci, gde je podigao novu kuću i u nju smestio svoj Muzej dijaspore, odnosno srpskih gastarbajtera u Nemačkoj. U njemu se nalaze kolekcije zvaničnih dokumenata klubova i udruženja, fotodokumentacija, zbirka zastava i drugih obeležja naše kolonije, kolekcija plakata o najvažnijim događanjima, a posebno o koncertima umetniak iz otadžbine, galerija umetničkih slika, kao i lične zbirke značaka, privezaka, kravata.
„Poklanjam gradu Čačku moj Muzej dijaspore sa hiljadu eksponata kao i moju kuću sa imanjem“, rekao je vidno raspoložen Ljubiša Levajac.
Muzej u Sjenici
I Bratoljub Bajo Ćuk (1950.), legenda bečkih akvtivista ima u kući u Sjenici svoj Muzej austrijskih gastarbajtera. On je bio pravni i politički arhitekta klubova i udruženja klubova u Beču. Bio je novinar, dopisnik Radio Beograda u emisiji „Večeras zajedno“ u kojoj je javljao vesti iz Austrije i Beča. Poredili su ga sa čuvenim jugoslovenskim reporterom Grgom Zlatoperom, koji se javljao iz Njujorka. Obojica su imali rapav i prepoznatljiv glas.
Ćuk je bio cenjen kod Austrijanaca kao jugoslovenski politički aktivista, ali i kao prvi savezni sudija u rukometu. Bio je član Odbora Grada Beča za društvene aktivnosti i mnogo puta na sastancima sa gradskim funkcionerima. U vreme kada je Ćuk bio predsednik Udruženja 1992. godine Grad Beč je finansirao ovu našu krovnu organizaciju sa 80.000 šilinga.
„Bio sam na razgovorima kod predsednika Helmuta Cilka, kod kancelara Bruna Krajskog, kod gradonačelnika Beča, kod funkcionera Saveza sindikata Austrije, kod ministra sporta, kod šestorice ambasadora SFRJ, koliko ih je bilo u Beču za vreme njegovog društvenog angažovanja. Za izuzetan društveni rad sa gastarbajterima i sidnikalcima Austrijanci su mi uručili veliko priznanje – Povelju Grada Beča“, skromno govori Ćuk.
Godine 2005. srpski aktivista, ovaj osnivač i organizator mnogih klubova, manifestacija, član Udruženja srpskih i jugoslovenskih klubova u Beču, njegov doživotni i počasni predsednik Bratoljub Bajo Ćuk dao je ostavku na sve svoje funkcije.
Jesen i zimu Ćuk provodi u Vrnjačkoj Banji, a proleće i leto u Sjenici. Čita istorijske knjige i sređuje svoj Kabinet srpske dijaspore. Reč je o ličnom muzeju od 36 kvadrata sa hiljadu eksponata, fotografija, dokumenata i knjiga iz patriotskog života Bratoljuba Ćuka.
„Moji eksponati bili su na izložbi u Muzeju Jugoslavije o gastarbajterima, koju sam imao čast da otvorim. Moje fotografije i dokumenta su objavljeni u tri monografije o našem udruženju i zajednici. Snimljen je i film o mom muzej u Sjenici“, nabraja Ćuk.
Ponosan je na svoj mali legat u kome na zidu drži okačene ikonu Svetog Nikole i fotografiju Josipa Broza Tita. Upravo piše i priprema knjigu memoara. To će biti trilogija o njegovom gastabajterskom životu – „Odlazak“, „Opstanak“ i „Povratak“. I održava svoj Muzej austrijskih gastarbajtera, za koji se iz opštine Sjenica i države Srbije, niko ne interesuje.
Muzej u Novom Bečeju
Milica Mila Malruni (1953.), ćerka Dimitrija Pivničkog, legende kanadske dijaspore im u njegovom domu u Novom Bečeju svoj Muzej kanadske dijaspore. Rođena je u Sarajevu, u porodici srpskog lekara Dimitrija Mite Pivničkog. Rasla je uz brata Jovana i sestru Ivanu Pivnički.
Sa majkom Bogdankom emigrirali su 1958. u Montreal, gde je njen otac (1956) dobio posao u kraljevskoj bolnici „Viktorija“. Studirala je inženjering na Konkordija univerzitetu. Udala se sa 19 godina. Postala je supruga kanadskog premijera Brajana Malrunija, žena koja je ponajviše doprinela afirmaciji Srba u Kanadi.
Fondacija dr Dimitrija Pivničkog, njenog oca sa sedištem u Montrealu, nesebično podržava mlade naučnike u oblasti neurologije, a zbog bliskih odnosa sa Belom kućom i Kraljičinom rezidencijom u Londonu, porodica Malruni nosi epitet jedne od najuglednijih porodica u Kanadi.
„Prilikom poseta Mile Malruni Pivnički pre dve godine inicirala je ideju i otvaranja prvog Muzeja srpske dijaspore u rodnoj kući dr Jovana Pivničkog u Novom Bečeju, na kojoj je tom prilikom otkrivena i memorijalna ploča – najavio je tada predsednik opštine, Saša Maksimović.
Tada je održana i promocija knjige koja nosi naziv „Porodica Pivnički u istoriji Novog Bečeja“ potvrdio je član uređivačkog odbora, Vladimir Davidović. Izdavanje knjige o ulozi porodice Pivnički u zavičajnoj istoriji omogućila je Opština Novi Bečej. Od tada, međutim, u ovoj opštini nije ništa učinjeno. Muzej Mile Malruni, kao i muzeji Ljubiše Levajca i Bratoljuba Ćuka su ostali zatvoreni za javnost.
Srpska udruženja iz dijaspore predlažu da se od ova tri muzeja i napravi jedan prvi i jedini Muzej srpskog rasejanja u Srbiji.
